Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), 100 yıl önce, 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet yönetimini ilan etti.
Zor ve çetin yolları aşarak kurulan Cumhuriyet’in yarın 100’üncü yılı olacak. Böylelikle Türkiye Cumhuriyeti, bir asrı devirdi.
Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet'e ilişkin düşüncelerini yakın çevresine ilk defa, "Cumhuriyet" kelimesini de telaffuz ederek, 20 Temmuz 1919 tarihinde Erzurum'da açıkladı.
Cumhuriyet ilanın ilk adımı olarak 1 Kasım 1922’de saltanat kaldırıldı.
Cumhuriyet'e giden adımlar
Kuruluşunun 100’üncü yılını kutlarken, geriye dönüp 1923'teki Türkiye’nin Cumhuriyet'in ilanına giden adamlarını hatırlayalım…
Türkiye Kurtuluş savaşından galibiyetle çıkmış 23 Nisan 1920'de TBMM'yi açmıştı. 19-20 Temmuz 1923'te Türkiye İktisat Kongresi yapıldı. 24 Temmuz 1923'te Lozan Barış Antlaşması yapıldı. 23 Ağustos 1923'te İşgal kuvvetleri İstanbul’u boşaltmaya başladı. 6 Ekim 1923'te İstanbul kurtuldu. 7 Ekim 1923'te İstanbul’da uygulanan sıkıyönetim ve basına sansür kalktı.
"Yarın Cumhuriyet'i ilan edeceğiz"
28 Ekim 1923 akşamı Çankaya Köşkü'nde kurmaylarıyla bir araya geldiği yemekte Gazi Mustafa Kemal Paşa, "Efendiler, yarın Cumhuriyet'i ilan edeceğiz." dedi.
O gece İsmet İnönü ile 1921 Anayasası'nın bazı maddelerini değiştiren kanun tasarısını hazırladı.
İsmet Paşa başkanlığında 29 Ekim'de saat 18.00'de toplanan Meclis, Anayasa Komisyonu tarafından sunulan ve anayasa değişikliğini de içeren tasarıyı saat 20.30'da oturuma katılan 158 üyenin tamamının oyuyla kabul etti.
29 Ekim 1923'te saat 20.30'da Cumhuriyet ilan edildi
29 Ekim 1923'te Meclis'te uzun süren toplantılar sonrasında saat 20.30'da Cumhuriyet ilan edildi.
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı
Ayrıca Gazi Mustafa Kemal Atatürk, saat 20.45'te oy birliğiyle Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı seçildi.
101 pare top atışı
"Yaşasın Cumhuriyet" sesleri ve alkışlarla karşılanan Cumhuriyet'in ilanı için 101 pare top atışı yapıldı.
Hakimiyet-i Milliye gazetesinin manşeti
Atatürk'ün başkanlığını yaptığı Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin yayın organı olan ve 10 Ocak 1920'de Ankara'da yayın hayatına başlayan Hakimiyet-i Milliye gazetesi, Cumhuriyet'in ilanını, "Büyük Millet Meclisi dün gece 8 buçukta Türkiye Devleti'nin şeklini müttefikan 'Cumhuriyet' olarak tespit ve 9’a çeyrek kala Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerini müttefikan 'Reis-i Cumhur seçildi." sözleriyle manşetinden tam sayfa duyurdu.
Hakimiyet-i Milliye gazetesi ikinci sayfasında, Reis-i Cumhur Mustafa Kemal Paşa'nın başvekil ve vekillerin listesini Büyük Millet Meclisi’ne arz ettiğini, Meclis'in hükümet listesini 158 üyenin oyu ile uygun bulduğunu belirtti.
İsmet İnönü başbakan oldu
Atatürk, İsmet İnönü’ye başbakanlık görevi verdi.
30 Ekim 1923 Cumhuriyet'in ilk hükümeti kuruldu.
20 Nisan 1924 Teşkilatı Esasi Kanunu kabul edildi.
1925'te bayram ilan edildi
19 Mayıs 1925'te Cumhuriyet'in ilan edildiği günün bayram olması gerektiğine karar verildi ve 25 Nisan 1925'te Resmi Gazetede yayınlandı. Cumhuriyet Bayramı ulusal bayram olarak kabul edildi.
Türkiye'de ve Kuzey Kıbrıs'ta kutlanan “Cumhuriyet Bayramı”, çetin Kurtuluş Savaşı mücadelesinden sonra elde edilen özgürlüğü simgelediği için Türkiye için çok önemli.
Coşku ile kutlanıyor
Cumhuriyet Bayramı, o günden bugüne bağımsızlığın simgesi olarak, Mustafa Kemal Atatürk, silah arkadaşları ve o günleri var edenler saygı ile anılarak, coşku ile kutlanıyor.
