Aşılar, günümüzde birçok ciddi hastalığın önlenmesinde kritik bir rol oynayan, bilimsel olarak kanıtlanmış ve güvenli yöntemlerdir.
Ancak, son yıllarda sosyal medyanın etkisiyle, aşılar hakkında yanlış bilinen pek çok gerçek ve önyargı da giderek daha fazla yayılıyor.
Aşılar, vücudumuzun bağışıklık sistemine, zararlı virüsler ve bakterilere karşı savaşabilmesi için eğitim verir.
Çocuk felci, kızamık, boğmaca, difteri gibi hastalıkların neredeyse tamamen yok olmasına neden olan aşılar, aynı zamanda daha az yaygın hastalıkların da kontrol altına alınmasında etkin rol oynuyor.
Sizler içi halk arasında ve sosyal medya üzerinde yanlış bilinen gerçekleri derledik.
YANLIŞ BİLİNEN GERÇEKLER
YANLIŞ: Bebeklere gereksiz yere çok erken aşı uygulanıyor. Anne sütü onları korur.
DOĞRUSU: Bebekler bazı hastalıklara karşı bağışık doğarlar, çünkü doğumdan önce annelerinden bebeklere koruyucu maddeler (antikor) geçer.
Emzirilen bebekler de anne sütü ile antikor alırlar. Anne sütü bebeğin bağışıklık sistemi gelişene kadar bazı hastalıklara karşı (örneğin solunum yolu enfeksiyonları, ishal) önemli bir koruma sağlar.
Bununla birlikte bu antikorlar uzun süre kalıcı değildir ve tüm hastalıklara karşı koruma sağlamaz. Bebek ve çocukların pek çok yaşamı tehdit eden hastalıktan korunmaları için aşılanmaları gerekir.
Çocukluk dönemi aşılama şemasına uygun olarak aşılanma, yaşamı tehdit eden hastalıklar ile temas etmeden önce, yaşamın erken döneminden itibaren bebeklerin ve çocukların korunmasını sağlar.
YANLIŞ: Bir çocuğa, bir kerede birden fazla aşı verilmesi zararlı olabilir ve çocuğun bağışıklık sistemine aşırı yüklenilmiş olur.
DOĞRUSU: Bilimsel kanıtlar, aynı anda birkaç aşı verilmesinin çocuğun üzerinde olumsuz bir etkisi olmadığını gösteriyor.
Sadece nefes alıp verme ve yemek yeme yoluyla, çocuklar her gün çok sayıda yabancı maddeye maruz kalırlar. Bir çocuk soğuk algınlığı ya da boğaz ağrısı olduğunda aşılardan çok daha fazla mikroba (antijene) maruz kalır.
Kombine aşılar (beşli karma, kızamık-kızamıkçık-kabakulak, konjuge pnömokok aşıları) tek ürünün içerisinde aynı hastalığa neden olan enfeksiyon ajanının birden fazla alt tipine karşı koruma sağlamak ya da birden fazla hastalığı önlemek için oluşturulmuş ürünlerdir.
Kombine aşılar: Sağlık kurumuna aşılanma için başvuru sayısı ihtiyacının azaltır. Aynı anda çok sayıda enjeksiyon ihtiyacını azaltarak çocuğun rahatsızlığını azaltır. Aşı şemasının tamamlanma olasılığını arttırır.
YANLIŞ: Aşıyla önlenebilir çocukluk hastalıkları yaşamın bir parçasıdır.
DOĞRUSU: Aşıyla önlenebilir hastalıklar; yaşamın bir parçası olmak zorunda değildir, önlenebilirler.
Aşıyla önlenebilir hastalıklar ciddi hastalıklardır, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde zatürre, beyin iltihabı, körlük, kan iltihabı, kulak enfeksiyonları, konjenital kızamıkçık sendromu ve hatta ölüm gibi ciddi sonuçlara (komplikasyonlara) yol açabilirler.
Bu hastalıklar aşılarla önlenebilir. Bu hastalıklara karşı aşı yapılmaması çocukların gereksiz yere savunmasız kalmasına ve sağlıklarının riske atılmasına neden olur.
Aşılama; karantina/izolasyon uygulamaları yaygın tarama/tanı testleri gibi diğer salgın önleme faaliyetlerinden çok daha etkili ve ucuzdur
YANLIŞ: Aşılar güvenli değildir.
DOĞRUSU: Aşılar son derece güvenilir biyolojik ürünlerdir. Üretim ve dağıtım aşamalarında çok sıkı kontrolden geçerler.
Ülkemizde kullanılan aşılar, Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilen ve onaylanan GMP (İyi Üretim Prosedürleri) kurallarına uygun üretilmiş ve uluslararası referans laboratuarlarında test edilmiş aşılardır.
Bir aşının ülkemizde kullanılabilmesi için öncelikle üreticiler tarafından aşıların güvenli ve etkili olduğunun Bakanlığımıza kanıtlanması gereklidir.
Kullanılacak aşılar teslim alınıp sahada kullanıma sunulmadan önce, Ulusal Referans Laboratuvarlarımızda da test edilmekte ve uygun olduğu kanıtlanan aşıların kabulü yapılarak kullanıma sunulur.
Aşılar üretici firmadan alınıp aşılanacak kişiye uygulanana kadar tüm sağlık kuruluşlarında soğuk zincir sistemi içerisinde uygun ısı aralığında korunur ve sistem on-line olarak sürekli izlenir.
Ülkemizde ve dünyada her yıl milyonlarca çocuk aşılanıyor.
YANLIŞ: Aşılar faydalı değildir.
DOĞRUSU: Dünya çapında halen her yıl bir milyondan fazla insan aşı ile önlenebilir hastalıklar yüzünden ölüyor.
Bu hastalıkların birçoğu ülkemizdeki aşılama programı sayesinde hiç görülmüyor ya da nadir görülüyor.
Aşılar, birçok bebek, çocuk ve erişkinleri öldüren veya zarar veren bulaşıcı hastalıkları önleyebilir. Yaygın aşılama ile Çicek hastalığı yok edilmiştir, çocuk felci hastalığında ise %99’luk bir azalma sağlanmıştır.
Çocuğunuz aşısız ise kızamık, çocuk felci, menenjit, tetanoz, sarılık gibi pek çok aşı ile önlenebilir hastalık ve bunların yol açabileceği sakatlık ve ölüm riski altındadır.
YANLIŞ: Aşılar otizme neden olur.
DOĞRUSU: Kızamık-kabakulak-kızamıkçık (KKK) aşısı (veya başka bir aşı) ile otizm veya otistik bozukluklar arasında bir bağlantı olduğuna dair bir kanıt yoktur.
1998 yılında, KKK aşısı ile otizm arasında olası bir ilişki olduğunu öne süren makale ciddi şekilde kusurlu bulunarak yayınlanan dergi tarafından geri çekilmiştir. Bu makalenin yazarı 2010 yılında Genel Tıp Konseyi tarafından “mesleki görevini kötüye kullanmadan” dolayı suçlu bulunmuş ve doktorluk lisansı iptal edilmiştir.
Yapılan birçok çalışmada, KKK ile otizm arasında herhangi bir bağlantı olmadığına dair güçlü kanıtlar sağlanmıştır.
YANLIŞ: Aşılanan çocuklar aşılanmamış çocuklara kıyasla daha fazla alerjik, otoimmün ve solunum yolu hastalıkları ile karşılaşırlar.
DOĞRUSU: Aşılar, bağışıklık sistemimizi belli antijenlere tepki vermeyi öğretirler, bağışıklık sisteminin çalışma şeklini bozmazlar.
Aşılama ile yaşamın sonraki dönemlerinde alerjik, otoimmün ve solunum yolu hastalıkları gelişimi arasında bir bağlantı olduğuna dair bir kanıt yoktur.
YANLIŞ: Aşılar zararlıdır.
DOĞRUSU: Aşılar son derece güvenilir biyolojik ürünler olmakla birlikte herhangi bir ilaç gibi bazı yan etkilere neden olabilir.
Bu yan etkilerin çoğunluğu hafif ateş, aşı uygulanan bölgede kızarıklık, şişlik, ağrı gibi hafif yan etkilerdir. Bu yan etkiler sadece birkaç gün sürer ve tedavi edilebilir. Ciddi yan etkiler son derece nadirdir.
Unutulmamalıdır ki hemen her durumda bebek/çocuğun aşı ile korunabilir hastalıklara yakalanma ve bu hastalıklara bağlı nedenlerle ölme ya da sakat kalma olasılığı, aşılama ile oluşabilecek istenmeyen etkilerin görülme olasılığı ile karşılaştırılamayacak kadar fazladır.
YANLIŞ: Aşıların içerisinde çocuğuma zararlı olabilecek maddeler var.
DOĞRUSU: Aşılar; bağışıklık sistemimizi uyararak bağışıklık gelişmesini sağlayan antijen olarak isimlendirilen maddeleri ve çok az miktarlarda da aşının yapımında, güvenli ve etkili olmasında rol alan maddeleri içerirler.
Tıpta en temel ilke “öncelikle zarar verme “ ilkesidir.
Aşı içeriğinde bulunan bütün maddeler öncelikle vücuda zarar vermeyecek ama aynı zamanda da bağışıklık sistemini antikor yanıtı için uyaracak ölçüde çok az miktarlarda ilave edilir.
Herhangi bir aşı geliştirilirken çok kapsamlı laboratuvar ve saha çalışmaları ile güvenli oldukları gösterildikten sonra ruhsat alır.
YANLIŞ: Ülkemizde aşı ile önlenebilir hastalıklar neredeyse yok edildi, dolayısıyla aşılamayı desteklemeye veya arttırmaya gerek yok.
DOĞRUSU: Aşı ile önlenebilir hastalıklar (difteri, boğmaca, tetanoz, çocuk felci, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, verem, suçiçeği, Hepatit A, Hepatit B, Hemofilus. influenza ve pnömokoklara bağlı hastalıklar) ülkemizde azalmış olmakla birlikte dünyada halen görülmekte.
Ülkemizde bağışıklama kapsayıcılığı % 100 değildir, bu nedenle yetersiz aşılanmış veya aşılanmamış gruplar bu hastalıklara karşı korunmuyor.
Aşılanan kişiler azalırsa, birkaç vaka çok hızlı bir şekilde yayılıp onlarca ya da yüzlerce kişiye ulaşabilir.
YANLIŞ: Aşılar ücretli olarak uygulanmakta.
DOĞRUSU: Ülkemizde, aşı programımızda yer alan tüm aşılar ücretsiz olarak uygulanıyor.
Aşı takvimi ve uygulanacak aşılar Sağlık Bakanlığı ile koordineli çalışan Bağışıklama Bilimsel Danışma Kurulu tarafından belirlenmekte ve tavsiyelere uygun olarak Sağlık Bakanlığı tarafından satın alınarak, ilgili testleri tamamlandıktan sonra uygulama istasyonlarına (Aile hekimliği merkezi, hastaneler vb) dağıtılmakta.
Her bir aşı dozu karekod üzerinden bütün uygulama süreci boyunca takip ediliyor.
Aşılar ücretsiz olarak uygulandıktan sonra sisteme kaydedilir ve ayrıca “Aşı kartı” düzenlenerek aileye verilir.