DÜNYA

Boeing’de kriz büyüyor

Çarşamba günü ön iniş takımı arızalandığı için İstanbul Havalimanı'na gövde üzerine iniş yapan bir uçağın ardından Perşembe günü de Antalya Havalimanı'na iniş yapan bir uçağın lastiği patladı. Aynı gün Senegal'de de bir uçak kalkış esnasında pistten çıktı. Tüm uçakların Boeing tarafından üretilmiş olması, şirketin son dönemde yaşadığı kalite kontrol krizi tartışmalarına yeni bir boyut ekledi.

8 Mayıs Çarşamba günü İstanbul Havalimanı'na iniş yapan lojistik firması FedEx'e ait Boeing 767 tipi kargo uçağının ön iniş takımının arızalanmasının ardından kaptan pilot gövde üzerine iniş yaparak olası bir faciayı engelledi.

9 Mayıs Perşembe günü ise Köln-Antalya seferini yapan Corendon Airlines'e ait Boeing 737-800 (B738) tipi yolcu uçağının Antalya Gazipaşa Havalimanı'na inişi sırasında lastiği patlayarak ön iniş takımları hasar gördü.

Her iki kazada da ölen ya da yaralanan olmadı. Ancak yine Perşembe günü bu sefer de Senegal'den Mali yönüne gitmek üzere havalanan Air Senegal'e ait Boeing 737-300 tipi bir yolcu uçağı kalkış esnasında pistten çıktı ve 4'ü ağır 11 kişi yaralandı.

Boeing'in ürettiği uçakların 2 gün içinde 3 kazaya karışması neticesinde dikkatler yine bir süredir yaşadığı kalite kontrol kaynaklı kriz ile tartışmaların merkezinde yer alan şirkete döndü.

İhbarlar ve şaibeli ölümler

Boeing’in eski Kalite Kontrol Müdürü John Barnett, şirketin 787 Dreamliner tipi uçaklarının güvenlik kusurlarına ilişkin uzun süredir yasal mücadele veriyordu. Boeing davasında ifade vermek üzere Dreamliner fabrikasının yer aldığı Charleston şehrine gelen Barnett, otelin otoparkında aracının içinde başından vurulmuş hâlde bulundu. Emniyet güçleri olayı "intihar" olarak kayıtlara geçirdi.

Boeing'in ürettiği uçakların güvenli olmadığını savunan Joshua Dean isimli eski bir Boeing çalışanı da Mayıs başında aniden hayatını kaybetti. Nisan ayında nefes darlığı şikayetiyle hastaneye kaldırılan 45 yaşındaki Dean’in, antibiyotiğe dirençli bir enfeksiyon nedeniyle öldüğü bildirildi.

Böylece Boeing ürünlerinin güvenliğiyle ilgili kamuoyuna açıklama yaptıktan sonra hayatını kaybeden kişilerin sayısı 2’ye yükseldi. Barnett ve Dean’i, Boeing’e karşı açtıkları davalarda aynı hukuk firması temsil ediyordu.

Bir başka Boeing çalışanı Sam Salehpour ise NBC ve New York Times'a verdiği röportajlarda dünya genelindeki tüm 787 Dreamliner tipi uçakların uçuşlarının durdurulması gerektiğini ileri sürdü.

Salehpour, açıklamalarının ardından ABD Federal Havacılık İdaresi'nin (FAA) soruşturma başlatması üzerine Nisan ayında Kongre karşısına çıkarak Dreamliner'ın gövde parçalarının güvenli biçimde monte edilmediği ve uçuş sırasında kopabilecekleri yönünde ifade verdi.

Son olarak ise Boeing’in en büyük tedarikçisi Kansas merkezli Spirit AeroSystems çalışanı Santiago Paredes BBC'ye açıklamalarda bulundu. Paredes Boeing’e gönderilmek üzere kargoya verilmiş bazı parçalarda "200 kusur" tespit ettiği zamanlar olduğunu ifade etti.

Sonuçları Mart ayında açıklanan bir başka incelemede de Boeing ve tedarikçisi Spirit AeroSystems'in 737 MAX imalatında "kalite kontrol gerekliliklerine uymadığına dair birçok örneğin tespit edildiği" bildirilmişti.

Bir adım geriden

Ekim 2018'de Endonezya'da iç hatlar uçuşu yapan Boeing 737 MAX tipi bir uçağın düşmesinin ardından Mart 2019'da da Etiyopya-Kenya seferini yapan bir başka Boeing 737 MAX düşmüş, toplam 346 kişinin hayatını kaybettiği kazaların neticesinde dünya genelinde 387 adet 737 MAX'a iki yıl boyunca uçuş yasağı getirilmişti.

2022'nin Mart ayında Çin'de düşen Boeing 737-89P tipi uçaktaki 132 yolcu ve mürettebatın tamamı da yaşamını yitirmişti.

5 Ocak 2024'te ise Alaska Hava Yolları'na ait Boeing 737 MAX 9 tipi bir yolcu uçağı havadayken gövdesinden bir parçanın kopması üzerine ABD'de acil iniş yapmıştı. Bu nedenle Boeing'e yönelik denetimler artırılırken; 21 Şubat'ta 737 MAX programının başkanı Ed Clark görevinden ayrıldı, 28 Mart'ta da Boeing CEO'su David Calhoun yıl sonu itibarıyla görevi bırakacağını duyurdu.

ABD'deki düzenleyici kurumların fabrika kontrollerini sıkılaştırması ve çalışanların daha kaliteli iş çıkarmak için montaj hattını yavaşlatmasından dolayı Boeing'in 737 MAX yolcu jetinin üretiminde keskin biçimde düşüş yaşandı.