MMO, Kıb-Tek'i yönetenlerin görev ve sorumluluklarını yerine getiremediklerini savundu

Makine Mühendisleri Odası (MMO), ülkenin enerji ihtiyacının kamu yararına ve çevreye olumsuz etkiler azaltılacak şekilde karşılanması maksadıyla hazırladığı “KKTC Elektrik Arz Güvenliği’’ raporunu yayımladı. MMO Yönetim Kurulu tarafından kamuoyuna açıklanan raporda, 2000 yılından itibaren Kıb-Tek’i yönetenlerin kamu yararına elektrik enerjisinin sağlanması konusundaki görev ve sorumluluklarını yerine getiremedikleri savunuldu. Raporda, 2023 Mayıs tarihi itibarı ile KKTC’de elektrik üretiminde; HFO (2x60 BT + 8x17.5 ICE ) Solar (110 MW + 40 MW) ve 2027 yılına kadar kiralanan Dizel (2x25 MW ) olmak üzere 3 farklı birincil enerji kaynağının (HFO, Dizel ve PV güneş ) mevcut olduğuna vurgu yapılarak, ihtiyaç duyulduğunda Güney Kıbrıs ile enerji al - enerji ver yöntemli enerji alışverişi yapıldığına dikkat çekildi. Solar enerji (güneş enerjisi) konusunda hâlihazırda 110 MW solar kurulum yapıldığı, 25 MW solar kurulum için de Sanayi Odası ile Türkiye’de kurulu bir firma arasında protokol imzalandığı belirtilerek, bu yatırımın ülke için önemli bir yatırım olduğu, ancak kamusal yarar açısından depolama yeteneğine kavuşturulması gerektiği belirtildi. Raporda, “Ülkemizde kurulu elektrik üretim kapasitelerinden AKSA‘ya ait tesisler yüksek oranda hizmet verirken, KIB-TEK’in kapasitenin % 30 oranlarında üretim yapma ile sınırlandırılması (alım garantileri sonucu), devam ederken tüketici için enerji verimliliğinin tartışılmasının esas soruna odaklanmayı engellediği değerlendirilmektedir. Ülkemizde kurulu pv güneş santrallerinin de % 30 kadar bir oranda şebekeyi destekleyebildiği görülmektedir. Ülkenin erişebileceği arz talep değerleri incelendiğinde 'alternatif enerji' yatırım planları yapılmadığı gibi ülkeyi fosil yakıt çöplüğüne dönüştürecek yatırım önerileri yapıldığını görüyoruz.” denildi. Ticaret Odası’nın hazırladığı “kablo raporunun“, KKTC elektrik arz güvenliği için geçerli dayanağı olmadığı iddia edildi. Acil tedbir alınması önerilen teknik hususlar 2023-2024, 2024-2027 ve müteakip 20 yılı kapsayan Kıb-Tek’le ilgili elektrik arz güvenliği aksiyon planı için önerilerin de yer aldığı 30 sayfalık raporda, 2023 yılından itibaren acil tedbir alınması önerilen teknik hususlar şöyle sıralandı: “Tüm PV solar kurulum izinleri depolamalı ve akıllı şebeke sistemli olarak hiçbir kısıtlama olmadan verilebileceğinin uygun olduğu değerlendirilmektedir. Elektrikli otomobiller şarj istasyonları (kamuya açık) yenilenebilir enerji kaynaklı olmalı, depolama yeteneğinde olmalı ve akıllı şebeke ile grid on olmalıdır. Özel konutların elektrik projelerinde V2G portu olması yasal hale getirilmelidir. Enerji üretim kaynaklarının otomasyon sistem üzerinden kontrolü, yönlendirilmelerinin yapılabileceği scada sistemi kurulumu sağlanmalıdır. Elektrikli araçların teknik sınıflandırılmaları yasal hale getirilmelidir (Odamız bu konuda AB ve Türkiye standartlarına uygun sınıflandırmayı 2020 yılında yaparak Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığına sunmuştur) kayıtları batarya güçlerine göre yapılmalı ve vergilendirilmelerinde de batarya gücü dikkate alınmalıdır. Kullanılmış durumda ithal edilen araçların batarya performans ve sağlık değerleri makina mühendisleri tarafından ölçülmelidir. "Tüm santrallerin bakım onarımları yapılmalı, işletme planları hazırlanmalı" Tüm santrallerin bakım onarımları yıl içinde yapılmalıdır ve işletme planları da hazırlanmalıdır. Kırılan ve 3 yıldan beridir hizmet vermeyen ICE tipi santralin onarımı yapılarak hizmete alınmalıdır. Onarımdan önce yasal işlemeler için esas olacak bilirkişi raporu Kıb-Tek tarafından sağlanmalıdır.” MMO desteğe hazır MMO, Kıb-Tek’in kamusal sorumluluğunu yerine getirebileceği bir yapıya kavuşturulması için uygun olacağı değerlendirilen önerilerin hayata geçmesi için destek vermeye hazır olduğunu belirtti. Raporun sonuç bölümünde Kıb-Tek şebeke yatırımları ihtiyaçları ile yeni nesil akıllı şebeke tesisleri planlarının yapılması gerektiği vurgulanarak, “Kıb-Tek- tesislerini de içerisine alacak: personel yönetimi, araştırma geliştirme, hedef planların uygulanması ve değerlendirilmesi, envanter, tedarik bakım onarım faaliyetlerindeki sorumluluklar ve bütün bu faaliyetlerin teftiş ve denetimi yapılabilecek usullerin belirlendiği Kıb-Tek İşletme Esasları Mevzuatı hazırlanmalıdır.” ifadelerine yer verildi. “Enerji üretim politikaları sermaye veya çıkar gruplarının menfaatine değil, kamu menfaatine uygun planlara, yenilenebilir kaynaklara (ülkemiz PV güneş kaynağı açısından zengin bir ada ülkesidir) dayalı verimliliğe önem veren, kurulu kapasiteden azami yarar sağlayan, atıl kapasite yatırımını önleyen sistemler içermelidir.” diye devam eden raporda, alınacak kararlarda El-Sen‘den istifade edilmesi gerektiği, bütün bu ihtiyaçlar için KTMMOB Makine Mühendisleri Odasının ülke yararına her türlü çalışmaya destek vereceği vurgulandı. Raporun “Ülkeye Genel Bakış” başlıklı son bölümünde ise, yatırımların yenilenebilir enerji kaynaklarına ve özellikle de PV güneş yatırımlarına ve depolama tesislerine odaklanması gerektiği değerlendirildi. Ülkenin enerji yükünün sabah işe veya okula gitme saatleri ile akşam eve gelme saatlerinde arttığı kaydedilerek, “Ülkemizin homojenleştirilmiş günlük enerji ihtiyacı 205 MW’dır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kesintili olmasından dolayı da depolama teknolojisinden istifade edilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.” denildi. Hâlihazırda 310 + 148 Mw fosil yakıtlı ve 110 MW PV solar sistemin mevcut olduğuna dikkat çekilen raporda, 2024 Mart ayına kadar enerji arz güvenliği için asgari 50 MW (100Mwsaat) depolama tesisi kurulumunun sağlanması gerektiği vurgulandı. Raporda ayrıca şu uyarılarda da bulunuldu: “2027 yılında envanter dışı kalacak olan 2x25 MW lık santral yerine 2x35 MW lık, tüm komponentleri üzerinde Nox ve SCR donanımlı emisyon kontrollü sistem tedariki için teknik şartname hazırlanıp ihaleye çıkılmalıdır. Bu santral tedariki sisteme hızlı entegre olma kabiliyeti açısından en uygun ürün olarak değerlendirilmiştir. Tedarik süreci 6-9 ay içerisinde sağlanabilecektir. Kıb-Tek’i yönetenlerin 'bu yaz sorun yaşayacağız' demek yerine ihtiyacın karşılanmasına yönelik aksiyon alması gerekmektedir. 2 adet 35 MW’lık santral tedarik bedeli AKSA’ya 1 yılda ödenen kira bedeli kadardır. Kıb-Tek‘in toplum yararına hizmet verebileceği her çalışmada Odamız gerekli teknik desteği verecektir.” KTMMOB Makine Mühendisleri Odası raporun ülkenin enerji ihtiyacının kamu yararına istifade edilmesi için hazırlandığını belirtti.