Covid-19 hayatımızdan çıkmış gibi gözükse de, aslında salgın hâlâ devam ediyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) son dönemde, bölgeden bölgeye değişse de genel olarak pozitif testlerin yüzde 10'un üzerinde seyrettiği konusunda uyardı. Avrupa’da test pozitifliği ise yüzde 20’nin üzerine çıktı. Türkiye’de vaka sayılarıyla ilgili bir açıklama yok, en son vaka sayısı Mart 2023’te paylaşıldı.
Test sayısı da paylaşılmıyor, zaten uzmanlara göre yok denecek kadar az test yaptırılıyor. Covid’in nasıl seyrettiğini tespit emek içinse şu an en etkili yöntem kanalizasyonların boşaldığı atık su arıtma tesisleri. Öyle ki, 2020 yılından beri Tarım ve Orman Bakanlığı, Türkiye Su Enstitüsü (SUEN) koordinasyonunda atık sularda Covid-19 takibini yapan haritalar paylaşıyor.
Seçilen 22 pilot ildeki atık su arıtma tesislerinden alınan numunelerde Covid-19 virüsü olup olmadığı analiz ediliyor. En son harita 18 Temmuz tarihinde paylaşıldı. Buna göre, Türkiye’de numune alınan 17 ilden 12’sinde pozitif vaka tespit edildi. Haritada bu 12 il, vaka yoğunluğuna göre değişen yeşil tonlarıyla işaretleniyor. Yeşilin koyuluğu arttıkça vaka sayısı yükseliyor. İstanbul, Bursa, Zonguldak, Samsun, Ordu, Trabzon, Van, Diyarbakır, Şanlıurfa, Erzurum yeşil; Malatya ve Elazığ ise daha açık yeşil olarak işaretlendi.
Atık suda bulaş riski kalmıyor
Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde kurulan proje ekibinin verdiği bilgilere göre atık suları takip etmek toplumda dinamikleri erken gösterme açısından önemli bir yer tutuyor. Sistem ise şu şekilde işliyor: Covid-19 virüsü diğer virüsler gibi insan bedenine girdikten sonra dışkı ve idrar yoluyla dışarı atılıyor. Atılan dışkı ve idrar kanalizasyon sistemleri vasıtasıyla atık su arıtma tesislerine taşınıyor. Bu noktada, virüs aktifliğini yitirmiş oluyor. Çünkü Covid-19 gibi protein bazlı virüslerin vücuttan atıldıktan sonra bulaş riski yok denecek kadar azalır. Dolayısıyla, kanalizasyonların taşmasında veya denize boşaltılmasında bu açıdan endişe verecek bir durum yok. Atık suda önce moleküler analiz yapıyoruz, ardından çıkan sonucu atık su tesisinin etrafındaki nüfusla kıyaslayarak, bölgenin vaka yoğunluğunu belirliyoruz.
Vaka sayısını değil yükseliş trendlerini gösterir
Ekip sonuçların vaka sayısını değil, illerde vaka yoğunluklarını takip edebildikleri bir erken uyarı sistemi ortaya koyduğunun altını çiziyor. "Sınır bölgelerine yakın ya da uluslararası uçuşların yoğun olması gibi kriterle, her coğrafi bölgeden temsilci illerin yer almasına dikkat ederek, Türkiye’yi yansıtabilen 22 pilot ilde ölçüm yapıyoruz. Bu illerde ölçüm yapmak Türkiye’nin yüzde 42’sini taramış olmak anlamına geliyor. Ölçüm yapılacak noktalara teknik birkaç husus göz önünde bulundurarak ekibimiz karar veriyor.”
Hastaların yüzde 8’inde Covid görüyoruz
Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Tutku Taşkınoğlu ise, son 2 haftadır üst solunum yolu hastalıkları için kliniğe gelen hastaların yüzde 8’inde Covid tespit ettiklerini söylüyor. “Orta düzeyde bir artış gözlemledik. Kışın gelen hastalarda Covid çıkma oranı yüzde 2’lerdeydi. Daha çok influenza, Rhinovirüs ve RSV görülüyordu. Havalar ısınınca bunlar kayboldu, yerine Covid artmaya başladı. Özellikle 65 yaş ve üstünü uyaralım. Çünkü bu grupta hastalığın nasıl seyredeceğini hâlâ bilmiyoruz.”