TAE’nin araştırmasına göre, yer fıstığı üretiminde dönüm başına 50 bin TL net gelir elde edilebilecek
1982’de yılda 550 dönümün üzerinde fıstık üretimi yapılan KKTC’de 1995’ten sonra azalarak son dönemde sadece iki- üç dönüme düştü.
Son beş yılın ortalamasına göre ülkeye yılda 580 ton fıstık ithal ediliyor
Tarımsal Araştırma Enstitüsü (TAE), yer fıstığı üretimi maliyet çalışmasında, dönüm başına 50 bin TL net gelir elde edilebileceği belirlendi.
Yılda ortalama 580 ton fıstık ithal edilen KKTC’ye, Türkiye’den getirilen yeni çeşitlerin de dahil edildiği denemede, bu çeşitlerin birinden dönüm başı 1200 kilo verim alındı.
Maliyet çalışmalarında tüm giderler ve hasatta kullanılacak makinelerin kirasının da dikkate alınarak yapıldığı belirtildi.
-Karaca: “İlk deneme sonuçları çok ümit vaat ediyor”
TAK’a konuşan TAE Müdürü Cem Karaca, yapılan denemenin ilk yılki sonuçlarının çok ümit vadettiğini, Türkiye’den gelen uzmanların da Kuzey Kıbrıs’ta bu kadar verim beklemediğini, hatta buradaki verimin Türkiye’de alınan verimin üzerine çıktığını dile getirdiklerini bildirdi.
Yer fıstığının hem iyi bir münavebe ürünü (arpa/buğday topraktaki azotu kullanır, fıstık topraktaki azotu zenginleştirdiğinden alternatif ürün) olduğunu ifade eden Karaca, fıstığın ihraç açısından da önünün açık olduğunu, Türkiye’nin fıstık açığını Çin’den karşıladığını kaydetti.
Karaca, yer fıstığının mücadele gerektirecek bir zararlısını da göremediklerini kaydetti.
Cem Karaca, üreticinin yer fıstığı üretiminden kopma nedeninin en başında işçilik maliyeti olduğunu ancak makinelerin devreye girmesiyle işçilik maliyetinin düştüğünü ifade etti.
TAE’nin girişimleriyle yer fıstığı hasat makinesi alındığını ancak harmanlama makinesinin henüz alınamadığını belirten Karaca, harmanlama makinesinin de bu yıl alınacağını söyledi.
Karaca, harman ve hasat makinelerini üreticilere kullandırmayı düşündüklerini ifade etti.
-Baş: “Denemelerde biri yerli, dördü Türkiye’den olmak üzere beş çeşit kullanıldı”
Tarımsal Araştırma Enstitüsü “Yer Fıstığı Çeşitlerinin Adaptasyon Denemesi” çalışmasının lideri Kâzım Baş, çalışmanın bir ayağının da Kuzey Kıbrıs koşullarına uygun yer fıstığı çeşitlerinin belirlenmesi olduğunu kaydetti.
Baş, denemelerde biri yerli, dördü de Türkiye’den olmak üzere beş çeşit kullanıldığını açıkladı.
-Maliyet dönüm başı 17 bin TL
Baş, yaptıkları hesaplamalarda dönüm başı net gelirin 50 bin TL; kirli gelirin 65 bin TL, giderin ise 15-17 bin TL civarında olduğunu ifade etti.
Yer fıstığının doğru koşullarda yani soğuk hava deposunda bekletilmeye de müsait ürün olduğunu kaydeden Baş, beklemeye müsait olduğundan ürün için doğru fiyatı bulana kadar yer fıstığının bekletme imkanı sunduğunu da kaydetti.
Baş, Türkiye’den getirilen çeşitlerden Türkiye’de alınan verimin üzerinde verim aldıklarını, verimde en son sıranın ise yerli çeşidin aldığını bildirdi. Baş, Türkiye’den getirilen çeşitlerin sertifikalı olduğuna da işaret etti.
Baş yer fıstığına zararlı ile mücadele için herhangi bir ilaç kullanmadıklarını sadece sulama gübreleme ve ot kontrolü yapıklarını söyledi.
Baş, ilk yıl en çok verim veren çeşidin Türkiye’den gelen çeşitlerden olduğunu, dönüm başına 1200 kiloya denk gelecek verim verdiğini, yerli yer fıstığının ise 800 kilo ürün sağladığını kaydetti.
Yer fıstığının kumlu toprağı tercih ettiğini belirten Baş, denemenin sıkan bir toprakta yapıldığını, ancak ikinci yıl denemenin kumlu bir zeminde yapılacağını da ifade etti.
Makinelerle hasat ve harmanlamanın maliyetinin 17 bin TL civarında olduğunu kaydeden Baş, maliyet hesaplamasına toprak hazırlama, sulama, tohum, ekim, hasat harmanlama işçilik maliyelerinin de dahil edildiğini kaydetti. Baş, gelirin ise kilosu 60 TL üzerinden ortalama 65 bin TL olarak hesaplandığını ifade etti.
Sadece sulamanın maliyetin üçte birinin tuttuğunu kaydeden Baş, 750 ton civarında su kullanıldığını ifade etti ancak kumsal topraklarda su giderinin daha fazla olabileceğini belirtti.
-Üretim 550 dönümden iki-üç dönüme
KKTC’de 1982’de fıstık üretimi 550 dönümün üzerine çıkmıştı. 1995’ten sonra azalan fıstık üretimi son dönemde sadece iki üç dönümde yapılıyor.
-Ortalama 580 ton fıstık ithal ediliyor
TAE’nin verilerine göre, ülkeye 2022’de 630 ton (1.1 milyon ABD doları) fıstık ithal edildi. Buna işlenmiş yer fıstığı ürünleri dahil değil. Son 5 yılın ortalama ithalat miktarı ise 580 ton.
